دیدگاه قرآن درباره حجاب شنیدنی‌ است!

[ زمان مورد نیاز برای مطالعه‌ متن زیر: فقط 7 دقیقه ]

در مورد مسئله حجاب از والدین‌مان سؤال کردیم. از عالِمان و دانشمندان دینی‌مان، دلیل رعایت حجاب، مخصوصا برای خانم‌ها را جویا شدیم. برای رفع ابهامات ذهن‌مان، به تفسیرهایِ آیه های قرآن و منابع مختلف مراجعه کردیم.

دیدگاه پدر و مادرمان را درباره حجاب شنیدیم، دیدگاه عُلمای دین را شنیدیم، دیدگاه حکومت و قانون را شنیدیم و گاهی هم به اجبار پذیرفتیم، اما انگار این شنیده‌ ها هنوز هم ما را راضی نکرده است!

انگار هنوز یک تکه از پازلِ حجاب در ذهن ما گمشده است. تکه ای که اگر پیدایش کنیم، خیالمان راحت می‌شود، نگاه‌مان به مقوله حجاب و نوع پوشش، بازتر می‌شود. تکلیف‌مان روشن می‌شود.

رعایت حجاب، دستور دین ماست (البته فعلا دستور، در ادامه مقاله، به این نتیجه می‌رسیم که توصیه‌ی دین ماست). از طرفی بهترین و کاملترین منبع برای پاسخ به سؤالات دینی ما هم، کتاب قرآن است. کتابی که نویسنده‌اش خداوندی است که می‌گوید: لا اکراه فی الدین!

تکه‌ی گمشده پازلِ حجاب را فقط در قرآن می‌توان پیدا کرد. دیدگاه همه را درباره حجاب جویا شدیم اما اینجا می‌خواهیم همه دیدگاه‌هایی را که تا الان شنیده‌ایم، برای چند لحظه‌ای کنار بگذاریم و دیدگاه خداوند درباره حجاب و نوع پوشش را در کتابش قرآن جویا شویم.

تا انتهای این مقاله با من همراه باشید تا به همه سؤالهای ذهن‌تان درباره حجاب پاسخ داده شود. بعد از مطالعه این مقاله دیگر نمی‌پرسید:

• حجاب و پوشش درست از نظر قرآن چه نوع حجاب و پوششی است؟
• اصلا چرا باید حجاب داشته باشیم؟
• اگر موهایمان از زیر شال یا روسری پیدا باشد، چه می‌شود؟ چه عذابهایی در انتظار ماست؟
• چرا ادیان دیگر حجاب‌شان جور دیگری است؟
• و …

مطالعه آیات حجاب در قرآن!

قبل از بررسی آیه هایی که درباره حجاب در کتاب قرآن آمده است، یادآوری این نکته ضروری‌ست: مطالعه آیات قرآن باید بدون تعصب، بدون قضاوت و پیش داوری و بدون مراجعه به ورودی های قبلی ذهن‌مان باشد، در یک کلام، پیشنهاد می‌کنم این مقاله را با ذهن باز بخوانید!

قرآن در دو آیه درباره نوع حجاب و پوشش صحبت کرده است. آیه ۳۱ سوره نور و آیه ۵۹ سوره احزاب.

خداوند در آیه ۵۹ سوره احزاب می فرماید:

یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُل لِّأَزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِن جَلَابِیبِهِنَّ ذَلِکَ أَدْنَى أَن یُعْرَفْنَ فَلَا یُؤْذَیْنَ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِیمًا

اى پیامبر، به زنان و دخترانت و به زنان مؤمنان بگو: پوششهاى خود را بر خود فروتر گیرند. این براى آنکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند نزدیکتر است، و خداوند آمرزنده مهربان است.

زمان پیامبر(ص) که هنوز دین اسلام گسترش پیدا نکرده بود. زنها و کنیزان، پوشش مناسبی نداشتند. این پوشش نامناسب، باعث شده بود مردانی که به قول قرآن در دلشان مرض است، برای زنان تازه مسلمان، مزاحمت ایجاد کنند و آنها را مورد آزار و اذیت قرار دهند. آیه ۵۹ سوره احزاب هم به همین افراد اشاره می‌کند.

خداوند به پیامبر(ص) توصیه می‌کند (دقت کنید که طبق آیه لا اکراه فی الدین، اجبار نمی‌کند) به زنانت، دخترانت و بقیه زنان مؤمن بگو: آن چیزی که بر روی سرشان است را به خودشان نزدیک‌تر کنند، تا آنهایی که در دلشان مرضی هست، ایجاد مزاحمت نکنند.

نکته اینجاست که این توصیه فقط برای زنان مسلمان بوده، یعنی حتی زمان پیامبر(ص) هم، زنانِ غیرمسلمان هیچ اجباری برای رعایت حجاب نداشتند و این توصیه فقط برای جلوگیری از مزاحمت و آزار و اذیت زنان مؤمنه و مسلمان بوده است.

در این آیه به هیچ‌گونه عذابی برای افرادی که به این توصیه‌ی خداوند عمل نمی‌کنند، اشاره‌ای نکرده است. به یک دلیل کاملا منطقی:

زیرا این پیشنهاد فقط برای آسایش زنان مومن آمده است. یعنی فایده‌ی عمل به این پیشنهاد، یا ضررهای عدم اجرای این پیشنهاد (نه دستور) فقط متوجه خودشان است، نه دیگران و نه خداوند!

پس فلسفه حجاب خانم‌ها از نگاه قرآن، برای این است که مورد آزار و اذیت قرار نگیرند. یعنی خانم‌ها پوششی را انتخاب کنند که طبق عُرف کشورشان، شهر و منطقه‌ای که در آن زندگی می‌کنند، باعثِ امنیت آنها شود.

در ادامه می‌پردازیم به توضیحات آیه 31 سوره نور و اینکه این آیه چه نظری درباره نوع پوشش و حجاب خانم‌ها دارد.

خداوند در آیه ۳۱ سوره نور می فرماید:

وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُیُوبِهِنَّ وَ لَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِی إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِی أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِینَ غَیْرِ أُولِی الْإِرْبَهِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ النِّسَاءِ و َلَا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ مَا یُخْفِینَ مِن زِینَتِهِنَّ وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِیعًا أَیُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ

و به زنان مؤمن بگو که چشمان خویش فروگیرند و شرمگاه خود نگه دارند و زینتهاى خود را جز آن مقدار که پیداست آشکار نکنند و شال خود را تا گریبان فروگذارند و زینتهاى خود را آشکار نکنند، جز براى شوهر خود یا پدر خود یا پدر شوهر خود یا پسر خود یا پسر شوهر خود یا برادر خود یا پسر برادر خود، یا پسر خواهر خود یا زنان همکیش خود، یا بندگان خود، یا مردان خدمتگزار خود که رغبت به آن ندارند، یا کودکانى که از شرمگاه زنان بى‌خبرند. و نیز چنان پاى بر زمین نزنند تا آن زینت که پنهان کرده‌اند دانسته شود. اى مؤمنان، همگان به درگاه خدا توبه کنید، باشد که رستگار گردید.

فلسفه حجاب در قرآن

معنای خُمُر چیست؟

در آیه ۳۱ سوره نور از کلمه (بِخُمُرِهِنَ) استفاده کرده. ریشه این کلمه، (خَمَرَ) است که هفت مرتبه در قرآن تکرار شده. شش مرتبه از این تکرارها به معنای شراب آمده است.

اما خُمار مورد بحث ما، چیزی شبیه شال یا روسری است که عربها روی سرشان می‌اندازند، تا آفتاب داغ و سوزان عربستان، آنها را آزار ندهد و کاربرد دیگری هم که دارد، از گرد و خاک آن منطقه، آنها را در امان نگه می‌دارد.

خُمار را حتی مردان عرب هم استفاده می‌کنند و فقط مخصوصا خانم‌های آن منطقه نیست. خُمار وقتی روی سر گذاشته می‌شود، گوشه های آن آزاد است و بر روی شانه ها می‌اُفتد.

خداوند در آیه ۳۱ سوره نور می‌فرماید: به زنان و دخترانت بگو: طوری این شال یا همان خُمار را ببندند که گریبان یا همان گردن آنها را بپوشاند، تا مردها نبینند و تحریک نشوند و طبق آیه 59 سوره احزاب، به دنبال آن تحریک شدن، مورد آزاد و اذیت قرار نگیرند.

با توجه به اینکه قرآن در عربستان نازل شده و از طرفی همه عرب‌ها، بدلیل آفتاب سوزان و گرد‌و‌خاک، همه (چه زن و چه مرد) خُمار به سر می‌بستند، خداوند دستور داده است با همان خُمار، سینه‌های خودشان را بپوشانند.

یعنی اگر قرآن در منطقه‌ای نازل می‌شد که هوایش آنقدر گرم نبود، آفتاب سوزانی نداشت و به عبارت دیگر، شرایط آب و هوایی تغییر می‌کرد، قطعا دستوراتش هم با توجه به شرایط، تغییر می‌کرد.

این نکته را فراموش نکنیم که قرآن را نمی‌توانیم از شرایط شخص پیامبر(ص)، شرایط جامعه‌ و البته شرایط منطقه‌ی جغرافیایی که ایشان در آن زندگی می‌کردند، جدا کنیم.

بعضی از آیات با توجه به نیاز و شرایط آن زمان و هماهنگ با شرایط جغرافیایی آن منطقه نازل شده است. این دیدگاه که همه‌ی آیات قرآن، بدون توجه به زمان و مکان باید اجرا شود، کاملا اشتباه است.

مردمِ همه جای دنیا (حتی مردم زمان پیامبر) خُماری روی سرشان نمی‌بستند که بخواهند با توجه به آیه ۳۱ سوره نور، آن را روی گردنشان بیندازند. پُر واضح است که این آیه فقط برای همان منطقه جغرافیایی و با توجه به شرایط آب و هوایی آن منطقه، بر قلب پیامبر نازل شده است.

اگر پیامبر(ص) در یک کشور دیگر و در یک شرایط آب و هوایی دیگری زندگی می‌کرد، بدون شک، آیه به شکل دیگری نازل می‌شد و به گونه‌ای دیگر توصیه می‌کرد تا گریبان یا همان سینه های خودتان را بپوشانید و در این صورت، پوشاندن موهای سر، دیگر الزامِ این حجاب و پوشش نبود.

در انتها هم آیه 55 سوره احزاب رو مرور می‌کنیم:

لَا جُنَاحَ عَلَيْهِنَّ فِي آبَائِهِنَّ وَلَا أَبْنَائِهِنَّ وَلَا إِخْوَانِهِنَّ وَلَا أَبْنَاءِ إِخْوَانِهِنَّ وَلَا أَبْنَاءِ أَخَوَاتِهِنَّ وَلَا نِسَائِهِنَّ وَلَا مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ ۗ وَاتَّقِينَ اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدًا

زنان را گناهى نيست اگر در نزد پدر و پسر و برادر و برادرزاده و خواهرزاده و زنان همدين و يا كنيزان خود بى‌حجاب باشند. و بايد تقوا داشته باشید كه خداوند بر هر چيزى ناظر است.

نکته قابل تأمل در این آیه، مُجوز بی‌ حجاب بودن نزد زنان همدین و کنیزان خود است. به نظر شما آن چه حجاب و پوششی است که می‌گوید: نزد زنان همدین و کنیزانتان می‌توانید نداشته باشید؟!

نکته‌ی دیگر اشاره به این موضوع است که، این بی‌‌حجابی دلیل نمی‌شود تقوا نداشته باشید. چون نوع پوشش هر چه که باشد، به هر شکلی که باشد، برای کسی که روی ذهن، نفس و شهوتش هیچ کنترلی ندارد، نوع پوشش تفاوتی نمی‌کند و شخص دچار لغزش می‌شود.

اکنون باید قدری تفکر کنیم!

حجاب در کشور ما یک شکلی دارد، در کشورهای عربی جور دیگری و در کشورهای اروپایی کاملا متفاوت‌ از کشورهای مسلمان است. اما آیا آمار فساد اخلاقی در این کشورها تفاوت چندانی می‌کند؟ البته آماری که هم فسادهای آشکار را شامل شود و هم فسادهای پنهان و به دور از چشم جامعه را!

آیا حجاب (آن هم از نوع اجباری‌اش) توانسته است این آمار را کاهش دهد؟ آیا در کشورهای اروپایی که این باصطلاح آزادی بیشتر است، باعث شده آمار فساد اخلاقی یا تجاوز کمتر شود؟ به این سؤال‌ها فکر کنیم!

فارغ از اینکه حجاب چه حجابی باشد، سفت و سخت باشد یا آزاد باشد، باز هم نیاز است که ما خودمان کنترلِ چشم داشته باشیم. خودمان کنترلِ ذهن داشته باشیم.

افراد آزادند تا بر اساس عُرف جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند، پوشش خودشان را انتخاب کنند. و ما هم بر اساس اعتقاداتمان باید انتخاب کنیم که چه چیز را ببینیم و چه چیز را نبینیم.

در مورد رسانه‌ها هم این موضوع صدق می‌کند. رسانه‌ها بر اساس سیاست‌ها و اصول خودشان و البته بر اساس منافع‌شان انتخاب می‌کنند که چه تصاویر و فیلمهایی به ما نشان بدهند. ما هم انتخاب می‌کنیم که کدام رسانه را تماشا کنیم، کدام رسانه را تماشا نکنیم.

به همین دلیل است که قرآن، بیشتر از اینکه به حجاب سفارش کند، به تقوا داشتن سفارش می‌کند. چون کسی که سِلف کنترل دارد، فارغ از نوع اتفاقات بیرونی، فارغ از نوع پوششی که جامعه یا رسانه به او نشان می‌دهد، می‌تواند انتخاب کند و مهارت فیلتر کردن دیده‌ها و شنیده‌هایش را دارد.

خداوند هیچ چیز را اجبار نکرده است، حتی موضوع مهمی مثل دین را! قطعا حجاب و نوع پوشش هم زیرمجموعه ای از همان سبک زندگی‌ ای است که قرآن اسمش را گذاشته دین. دینی که هیچ اجباری در آن نیست.

خداوند انتخاب سبک زندگی‌مان را به عهده خودمان گذاشته است. انتخاب پوشش را به عهده خودمان گذاشته است و فراموش نکنیم که نتایج زندگی‌مان حاصل همین انتخاب هاست.

امیر طبسی _ انسان توحیدی

چنانچه تمایل دارید درباره موضوع حجاب بیشتر بدانید می‌توانید از اینجا دوره “دیدگاه قرآن درباره حجاب” را تهیه کنید و آگاهی‌های بیشتری در این مورد بدست بیاورید.